به علت تقلب‌ها و شیوه‌های نادرستی که سالانه در تهیه و تولید عسل اتفاق می‌افتد، یکی از دغدغه‌های افراد هنگام خرید، به ویژه اگر به دنبال فواید درمانی عسل باشند، این است که آیا عسلی که می‌خرند واقعا طبیعی است یا خیر. و درست به همین دلیل است که بسیاری از آنها به دنبال راه‌هایی مطمئن برای تشخیص عسل طبیعی و پاسخ به سوالاتی نظیر سوالات زیر هستند.
- اصلا منظور از عسل طبیعی چیست؟
- به عنوان یک فرد عادی از کجا بفهمیم عسل طبیعی است؟
- آیا می‌توان از طریق رنگ، طعم و بو عسل طبیعی را تشخیص داد؟
- عسلی که شکرک می‌زند طبیعی است یا تقلبی؟
- آیا راه یا راههای مطمئن برای تشخیص عسل طبیعی وجود دارد؟
اما قبل از اینکه در این مطلب به نحوه تشخیص عسل طبیعی و تفاوت آن با عسل تقلبی بپردازیم بهتر است ابتدا بدانیم که عسل طبیعی به چه عسلی گفته می‌شود.
به چه عسلی طبیعی می‌گوییم
عسل طبیعی به شهد گل‌هایی گفته می‌شود که زنبور پس از تغذیه از گیاهان مختلف، آن را فرآوری و تغلیظ کرده و در کندو ذخیره کرده باشد. در صورتی که زنبوران به جای شهد گل‌ها و گیاهان از قند سفید و یا شکر و یا انواع آب میوه‌ها تغذیه کرده باشند محصول آن را نمی‌توان عسل طبیعی نامید.
پس علاوه بر اینکه عسل را باید زنبور تولید کرده باشد، طبیعی بودن منبع شهد نیز فاکتور مهمی است که عسل طبیعی را از غیرطبیعی متمایز می‌کند.
نکته: عسل طبیعی با عسل ارگانیک متفاوت است. عسل طبیعی ممکن است ارگانیک باشد یا نباشد.
مزه ی عسل طبیعی و تفاوتش با عسل تقلبی:
عسل طبیعی، علاوه بر شیرینی خاص، دارای مزه و طعم ویژه ای است که فقط در عسل وجود دارد و عسل های مصنوعی فاقد این نوع مزه می باشند. عسل خالص و اصل به جز مزه شیرینی، طعمی مطبوع دارد که بسته به گیاه آن فرق می کند درحالیکه عسل های نامرغوب، تقلبی، مصنوعی و صنعتی به جز مزه شیرینی چیزی ندارند.
عسل تغذیه‌ای
در این روش کندودار در کنار تغذیه زنبورها از شهد گل‌ها و گیاهان، آنها را با انواع مواد مصنوعی مانند شکر، قند، شیره خرما و یا حتی شیرین‌کننده‌های صنعتی مانند ساخارین تغذیه می‌کند. در این حالت عسل را زنبور تولید می‌کند اما منبع شهد طبیعی نیست.
این کار به این علت صورت می‌گیرد که زنبور در این شیوه (تغذیه با مواد مصنوعی) عسل بیشتری تولید می‌کند و به اصلاح بارگیری کندو افزایش چشم‌گیری پیدا می‌کند. این روش یک روش غیر مستقیم در تولید غیرطبیعی است.
البته ممکن است زنبوردار برای حفظ زنبورها در برخی از فصل‌های سال که گل و گیاه در منطقه وجود ندارد، اقدام به تغذیه مصنوعی آنها کند، که در این صورت مانعی وجود ندارد. اما نباید این عسل به عنوان عسل طبیعی به فروش برسد و تنها باید به عنوان تغذیه زنبوران در فصل سرما باشد.
۲. عسل مخلوط
در این روش فروشنده و یا زنبوردار برای اینکه حجم عسل را زیاد کند، عسل را مستقیما با مواد گلوکزی (شربت قند و شکر) و یا شیره‌ی میوه‌ها مخلوط می‌کند و به عنوان عسل خالص عرضه می‌کند.
از آنجایی که ورود هرگونه مواد خارجی به داخل عسل (بخصوص اگر در ترکیب آنها آب باشد)، باعث تخمیر و ترش شدن آن می‌شود و به طبع برای خریدار قابل تشخیص است، درصد تولید این نوع از عسل بسیار پایین است. چون با این کار همان مقدار عسل طبیعی نیز از بین می‌رود.
۳. عسل کاملا تقلبی
در این شیوه، عسل حاصل شده به طور کامل مصنوعی بوده و از تغلیظ شیره‌ی برخی از میوه‌ها مانند خرما، توت و حتی گاهی ملاس چغندر یا از حرارت دادن مواد گلوکزی ( شربت قند) و مواد نشاسته‌ای برای قوام آن ساخته می‌شود.
در بعضی موارد برای ایجاد طعم و بو نیز از برخی از اسانس‌های شبیه به عسل استفاده می‌شود تا طعم و بویی شبیه به آن را پیدا کند.
روش های تشخیص عسل طبیعی از تقلبی
در پاسخ به این سوال که از کجا بفهمیم عسل طبیعی است؟ باید بگویم که همانطور که گفته شد روش‌های مختلفی برای تولید عسل تقلبی وجود دارد که تشخیص آنها در بیشتر مواقع برای خریدار عادی کاری دشوار و حتی غیرممکنی است. در زیر به دو روش مطمئن برای پیدا کردن عسل طبیعی اشاره می‌کنیم.
خرید از فروشنده و زنبوردار معتمد
شاید ساده به نظر بیاید اما یکی از موثرترین راه‌ها برای مطمئن شدن از طبیعی بودن عسل، خرید آن از افراد یا بستگانی است که به آنها اعتماد داریم و مطمئنیم که عسل را با مواد دیگری مخلوط نکرده‌اند و یا تغذیه مصنوعی به زنبور نداده‌اند.
اگر در بین افراد خانواده، فامیل و حتی محل خود زنبورداری را می‌شناسید که به صداقت و درستی او اعتماد دارید، خرید از او می‌تواند مطمئن‌ترین راه برای خرید عسل طبیعی باشد.
تشخیص عسل طبیعی از تقلبی با بو:
معمولا یکی از راههای تشخیص عسل تقلبی از عسل اصل اینطور است که اگر درپوش عسل مدتی بسته باشد، هنگام باز کردن درپوش بو و رایحه مطبوع عسل طبیعی را می توانید استشمام کنید. هر نوع عسل طبیعی بویی متناسب با گل استحصال شده از آن دارد. عسلی که بوی خاصی ندارد کمی مشکوک به تقلبی است.
آب یک راه ساده برای تشخیص عسل طبیعی از تقلبی:
عسل را در آب سرد بریزید خواهید دید که عسل طبیعی کاملا حالت چسبندگی خود را حفظ می کند و خیلی سخت و دیر در آب سرد حل می شود اما عسل تقلبی سریع در آب حل می شود.
یک راه دیگر برای تشخیص عسل طبیع از تقلبی اینگونه است که اگر عسل را داخل لیوان محتوی آب بریزید، چنانچه به صورت عمودی وارد لیوان پر از آب شده و در ته آن جمع شود و به سرعت حل نگردد، عسل مطلوبی است، ولی اگر عسل هنگام ریختن، در آب حل شود، از مطلوبیت و خلوص کمتری برخوردار است.
تشخیص کیفیت و طبیعی بودن عسل با آزمایش
آزمایش عسل توسط آزمایشگاه‌های معتبر نیز یکی دیگر از راههای مطمئن برای تشخیص طبیعی بودن عسل است. اما این گزینه به دلیل هزینه‌های بالایی که دارد معمولا زمانی پیشنهاد می‌شود که می‌خواهید به صورت عمده عسل بخرید. اگر علاقمند باشید می‌توایند یک نمونه برگه آزمایش عسل و فاکتورهای آن را مشاهده کنید.
آزمایش عسل علاوه بر اینکه می‌تواند طبیعی بودن یا نبودن عسل را نشان دهد، می‌تواند میزان کیفیت عسل، که به شاخص‌هایی مثل رطوبت، میزان ساکارز و… وابسته است را نیز برای ما مشخص کند.
آیا عسل طبیعی شکرک می زند؟
عسل طبیعی به دلیل داشتن دیاستاز بعد از مدتی ته نشین می شود و رس می زند؛ یعنی ذرات قند عسل متبلور می شود و عسل مانند روغن نباتی سفت می شود. تفاوت آن با شکرک زدن که در مربا ایجاد می شود این است که بلورهای عسل رس زده خیلی ریز تر از بلورهای مربای شکرک زده می باشد.
در مجموع عوامل محیطی از قبیل رطوبت، دما و ترکیبات عسل از نظر درصد بالای مواد قندی، آنزیم دیاستاز (که باعث جذب ذرات موجود در عسل و ته نشینی و کدورت آن می شود ) موجب پدیده شکرک زدگی می شوند که این خاصیت در عسل های طبیعی دیده می شود.
محمدرضا صالحی
مدیر فروشگاه اینترنتی عسل بهین
